Η εφηβεία αποτελεί μία ιδιαίτερη περίοδο τόσο για τους εφήβους όσο και για τις οικογένειες τους. Ο έφηβος στην ουσία δεν είναι ούτε παιδί ούτε ενήλικας, καθώς δεν έχει οργανωθεί αρκετά ώστε να έχει μία ζωή όπως την έχει ο ίδιος ορίσει.
Είναι η στιγμή που πρέπει να αποχωριστεί από την οικογένεια και να αντικρίσει ένα μέλλον, το οποίο στα μάτια του φαντάζει ονειρικό και απειλητικό συνάμα. Ένας βασικός αναπτυξιακός στόχος της εφηβείας είναι η δόμηση ταυτότητας και ο αναδυόμενος εαυτός του εφήβου δεν είναι μία γνωστική, αλλά μία εσωτερική διαδικασία. Είναι σαν να έχει δύο ξεχωριστούς εαυτούς. Ο ένας νιώθει την πίεση της εμπειρίας του παρελθόντος, γιατί ο παλιός εαυτός της παιδικής ηλικίας δεν εξαφανίζεται μαγικά. Είναι ο εαυτός, που προσκολλάται στους στόχους και τις προσδοκίες των γονιών.
Ο έφηβος κουβαλάει αρκετές αποσκευές σε αυτό το σημαντικό έργο, κάνοντας το πιο δύσκολο. Οι αποσκευές αυτές δεν είναι άλλες από τις ενδοβολές που έχει αφομοιώσει ως την «απόλυτη αλήθεια» σε προηγούμενα στάδια της ανάπτυξης του. Ο παιδικός εαυτός παίρνει δύναμη από την γονική αποδοχή και δέχεται τον κόσμο χωρίς ιδιαίτερη σύγκρουση. Ο άλλος εαυτός είναι ο αναδυόμενος εφηβικός εαυτός, ο οποίος είναι άρρητα συνδεδεμένος με τις αισθητηριακές εμπειρίες, που εντείνονται με τις αλλαγές στο σώμα του εφήβου.
Η σχέση με τους σημαντικούς άλλους και εν γένει τους ενήλικες κυριαρχείται πλέον από αμφισβήτηση και συγκρούσεις στην προσπάθεια του να ανακαλύψει τον εαυτό του, ενώ την ίδια στιγμή η εμπειρία εαυτού αλλάζει σημαντικά αποκτώντας μία έντονη και περίπλοκη σωματική διάσταση, εφόσον αναδύονται θέματα σεξουαλικότητας, φυσικής δύναμης και ελκυστικότητας.
Κατά αυτή την περίοδο μπορεί οι γονείς να νιώθουν ότι ο έφηβος παραφέρεται, στην ουσία όμως πειραματίζεται με τα θέματα της αυτονομίας και εξάρτησής του.
Το πιο σημαντικό θέμα είναι να αναγνωρίσουμε ότι αυτή η επανάσταση, όταν γίνεται με μέτρο, είναι σημαντική για την διαδικασία σχηματισμού ταυτότητας. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να δείχνει εξωτερικά, ότι οι έφηβοι δεν ενδιαφέρονται για την γνώμη των ενηλίκων. Αντιθέτως όμως, προσδοκούν περισσότερο από ποτέ άλλοτε την επιβεβαίωση του νέου τους εαυτού από τους σημαντικούς άλλους.
Για να μπορέσει ο γονέας να έρθει σε επαφή με τον έφηβο, να τον κατανοήσει και να τον στηρίξει χρειάζεται μεταξύ άλλων να κάνει ένα ταξίδι στον χρόνο και να συναντήσει τον δικό του εφηβικό εαυτό με όλες τις εντάσεις, τους φόβους, τους συγκρούσεις και τους προβληματισμούς στο τότε. Οι μνήμες αυτές μπορεί να λειτουργήσουν ως ένα κανάλι επικοινωνίας με τον έφηβο, που νιώθει αρκετά μόνος σε όλη αυτή την διαδικασία νομίζοντας ότι κανείς δεν μπορεί να τον καταλάβει.
Παράλληλα, ο γονέας πρέπει να αρχίζει να προετοιμάζεται σταδιακά για τον μελλοντικό τους αποχωρισμό, εφόσον το ταξίδι της ανεξαρτητοποίησης του παιδιού του έχει ήδη ξεκινήσει.
Σε αυτή την προετοιμασία είναι καλό να επαναφέρει τυχόν δραστηριότητες και ενδιαφέροντα, που τον ευχαριστούσαν κάποτε και πιθανόν τις είχε αποχωριστεί για να δώσει τον χρόνο που απαιτούνταν στο εξαρτώμενο ως τότε παιδί.
Μυρτώ Φραγκάτου, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια