Κάποιοι αναρωτιούνται γιατί τα θύματα σεξουαλικής βίας σιωπούν. Η απάντηση βρίσκεται μέσα μας, στην οικογένεια, στο σχολείο, στην κοινωνία, στους οργανισμούς.
Πόσο εύκολα ανοίγουμε τέτοια θέματα, ποιες είναι οι πεποιθήσεις μας και πόσο έτοιμοι είμαστε να τα διαχειριστούμε.
Η ελπίδα είναι τα παιδιά, όπως πάντα ήταν.
Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τους άλλους, μπορούμε όμως να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας για το ποια είναι τα δικαιώματά τους. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να τα μάθουμε να μην σιωπούν. Και αυτό γιατί η ενημέρωση σπάει το ταμπού της σιωπής, το παιδί γνωρίζει που μπορεί να απευθυνθεί σε τέτοιες περιπτώσεις. Δεν είναι λίγοι οι ενήλικες που γνωρίζω, που είχαν κακοποιηθεί ως παιδιά και αποφάσισαν να μην το μοιραστούν με κανέναν από ντροπή και φόβο μήπως οι γονείς τους θυμώσουν. Το να σπάσουμε λοιπόν τον κύκλο της σιωπής είναι ιδιαίτερα σημαντικό, γιατί η βασική δυναμική μίας παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης είναι το μυστικό: εκείνοι που τα κακοποιούν τους λένε να μην το πουν πουθενά. Και το μυστικό μεγαλώνει τον πόνο και την σύγχυση που νιώθει ένα παιδί. Η σεξουαλική παρενόχληση είναι δύσκολη για κάθε ηλικία ειδικότερα όμως για τα παιδιά, καθώς δεν διαθέτουν ακόμη την συναισθηματική ωριμότητα να το επεξεργαστούν ψυχικά.
Το να είσαι γονιός είναι δύσκολο, το να είσαι καλός γονιός δυσκολότερο, ενώ το να είσαι τέλειος γονιός αδύνατον. Αυτό που χρειάζεται λοιπόν να κάνουμε είναι να περάσουμε από την ανησυχία στην ενημέρωση και την επικοινωνία.
Με λίγα λόγια:
Να επικοινωνούμε με τα παιδιά και να φερόμαστε με τρόπο που να συμφωνεί με τα λεγόμενά μας:
Ένα παιδί μαθαίνει από όσα ακούει, μα περισσότερο από όσα βιώνει. Τα παιδιά δικαιούνται να γνωρίζουν ότι το σώμα τους τούς ανήκει και ότι αυτό ισχύει για όλους τους ανθρώπους. Οφείλουμε να τα διδάξουμε διά του λόγου και του παραδείγματος ότι κανείς δεν μπορεί να αγγίξει κάποιον άλλον χωρίς την θέλησή του, και ότι οποιαδήποτε ερωτική επαφή μεταξύ ενηλίκων και παιδιών είναι μη επιτρεπτή και επιβλαβής για την συναισθηματική τους ανάπτυξη.
Το μήνυμά ότι το σώμα τους τούς ανήκει, μπορεί να προκύψει και από την αλλαγή καθημερινών συνηθειών, όπως για παράδειγμα συστάσεις προς το παιδί να φιλήσει ή να αγκαλιάσει τον παππού / γιαγιά / θείο / θεία για καληνύχτα. Είναι σημαντικό να ξεχωρίζουμε την διδαχή κάποιων κοινωνικών τρόπων λέγοντας απλά “χαιρέτισε” αφήνοντας στο παιδί να επιλέξει με ποιον τρόπο θα συμβεί αυτό.
Να μην κατηγορούμε το θύμα, όποιο και να είναι αυτό
Ότι και αν πούμε σε ένα παιδί, ο τρόπος που θα σχολιάσουμε ακόμη και τα γεγονότα στις ειδήσεις για κάποιο θύμα σεξουαλικής επίθεσης αρκεί για να δημιουργήσει διπλά μηνύματα στο παιδί.
Δυστυχώς, τα παιδιά που έχουν υποστεί σεξουαλική αποπλάνηση ή κακοποίηση συνήθως το αποσιωπούν. Αυτό οφείλεται κυρίως στην ντροπή, καθώς και στο γεγονός ότι μπορεί να νιώθουν συνυπεύθυνα για αυτό που συνέβη.
Είναι σημαντικό λοιπόν η στάση μας να συνάδει με τα λεγόμενά μας.
Να μην ζούμε στην άρνηση
Υπάρχουν άνθρωποι, που είχαν την τύχη να μην βρεθούν σε αυτή την δυσμενή θέση, με αποτέλεσμα να μην μπορούν εύκολα να το πιστέψουν, εφόσον κανείς δεν τους έχει μιλήσει ανοιχτά για αυτό το θέμα. Το γεγονός ότι δεν έχετε ακούσει κάποιο περιστατικό στο κοντινό σας περιβάλλον, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να συμβεί.
Να θυμόμαστε ότι ο θύτης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε. Αρκετοί γονείς θεωρούν ότι δεν χρειάζεται να κάνουν κάτι περισσότερο για την ασφάλεια των παιδιών τους, εφόσον τους έχουν επιστήσει την προσοχή, ώστε να μην πλησιάζουν ανθρώπους που δεν γνωρίζουν.
Η σεξουαλική κακοποίηση όμως μπορεί να συμβεί οπουδήποτε, με τις στατιστικές να αναφέρουν ότι είναι πολύ πιθανότερα ο θύτης να προέρχεται από το κοντινό περιβάλλον παρά από κάποιον τελείως άγνωστο.
Να θυμόμαστε ότι το θύμα μπορεί να είναι οποιοδήποτε
Υπάρχει μία τάση να θεωρούμε ότι αυτό το ζήτημα αφορά μόνο τα κορίτσια, αφορά όμως όλα τα παιδιά.
Να αναγνωρίζουμε τα πιθανά συμπτώματα
-Εφιάλτες-Βραδινή ενούρηση-Αποφυγή και αιφνίδιος φόβος για συγκεκριμένες περιοχές ή συγκεκριμένους ανθρώπους η δραστηριότητες-Κοινωνικά αποσυρμένη συμπεριφορά-Ευερεθιστότητα-Δυσκολία συγκέντρωσης -Το παιδί παρουσιάζει ξαφνικά μία ασυνήθιστη και εξελιγμένη σεξουαλική γνώση και συμπεριφορά
Να μη διστάζουμε να ανοίξουμε μία συζήτηση με το παιδί
Όταν υποψιαζόμαστε ή υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για σεξουαλική παρενόχληση θα χρειαστεί να παρακάμψουμε την πιθανή δυσκολία που προέρχεται πιθανόν από φόβο, ψυχολογική άρνηση του γεγονότος ευχόμενοι να μην είχε συμβεί, καθώς και την πιθανή ενοχή που δεν μπορέσαμε να το αποτρέψουμε.
Κάμπτοντας τις αντιστάσεις μας και προσκαλώντας το παιδί να συζητήσουμε ανοιχτά με σεβασμό και ψυχραιμία, ώστε να έρθει στο φως αυτό το βαρύ μυστικό, βοηθάμε το παιδί να απενεχοποιηθεί, αλλά και να φροντίσουμε την τραυματική εμπειρία. Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας όσο δύσκολο και να είναι, ώστε να μην νιώσει το παιδί ενοχές, καθώς και να το επιβραβεύσουμε επειδή κατάφερε να μιλήσει για κάτι τόσο δύσκολο.
Να μη διστάσουμε να ζητήσουμε βοήθεια
Ανάλογα με το περιστατικό και τα συμπτώματα του παιδιού είναι σημαντικό να συζητήσουμε με τον οικογενειακό γιατρό και κάποιον εξειδικευμένο παιδοψυχίατρο ή παιδοψυχολόγο για να διερευνηθεί η ψυχολογική επίδραση στο παιδί καθώς και για να λάβει την απαραίτητη υποστήριξη.
Αν μάθουμε να επικοινωνούμε, μαθαίνουμε και τα παιδιά να μη σιωπούν μέχρι να λάβουν την υποστήριξη που χρειάζονται για αυτό που τους έχει συμβεί όχι μόνο ως παιδιά μα και ως ενήλικες.

Μυρτώ Φραγκάτου, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια
Πηγές:The well-armored child, Joelle CasteixChild Abuse Investigation Field Guide: D’ Michelle, P. Dupre and Jerri SitesΠώς να μιλήσετε σε ένα παιδί για..: Το βιβλίο της γραμμής - σύνδεσμος για τους γονείςA Child’s Story About Sexual Abuse, Written and Illustrated By Jessie, With a Foreword by Sandra Hewitt, Ph.D.