Αλήθεια - των αδυνάτων αδύνατο Ποτές δεν εκατάφερα να καταλάβω Αυτά τα όντα που δεν βλέπουνε Το τερατώδες κοινό γνώρισμα του ανθρώπουΤο εφήμερο της παράλογης ζωής του Και ανακαλύπτουν διαφορές γιομάτοι μίσος διαφορές
Απόσπασμα από το βιβλίο “Στην κοιλάδα με τους ροδώνες”, Νίκος Εγγονόπουλος----------Σε έναν από τους πρόσφατους αγώνες ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου το κοινό βίωσε σοκ από την ξαφνική κατάρρευση του Κρίστιαν Έρισκεν. Αυτό όμως που το συγκλόνισε θετικά ήταν η αντίδραση των συμπαικτών του, οι οποίοι στήριξαν με τον πλέον κατάλληλο τρόπο τον συμπαίκτη τους προστατεύοντας τον παράλληλα από τα αδιάκριτα βλέμματα του φωτογραφικού φακού.
Έτσι, η επόμενη μέρα αντί να μας φέρει για μία ακόμη φορά αντιμέτωπους με βαρύγδουπες λεζάντες, που θα συνοδεύονταν από συγκλονιστικές και “αποκλειστικές” φωτογραφίες και βίντεο, μας έδωσε ένα δυνατό μάθημα ανθρωπιάς και ενσυναίσθησης.
Πράγματι, η ενσυναίσθηση αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία όσο ο σύγχρονος τρόπος ζωής και οι ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές ενισχύουν τις ατομικιστικές τάσεις και την απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο μόνος τρόπος για να γεφυρωθεί αυτό το κενό είναι η ενσυναίσθηση η οποία συμβάλλει στο να “κρατάει τις κοινωνίες ενωμένες”.
Με τον όρο ενσυναίσθηση ορίζεται η ικανότητα κάποιου να αισθάνεται και να κατανοεί τα συναισθήματα και τις εμπειρίες των άλλων, ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται σε αυτά με ευαισθησία. Οι βασικές δεξιότητες προς αυτή την κατεύθυνση είναι η συναισθηματική εναρμόνιση, η ικανότητα δηλαδή να αντιλαμβάνεται κανείς την προοπτική του άλλου χωρίς να χάνει το αίσθημα διαφοροποίησης εαυτού - άλλου.
Από τις πρώτες κιόλας μέρες της ζωής του ένα βρέφος έχει ανάγκη να το αναγνωρίζουν και να το σέβονται για αυτό που πραγματικά είναι κάθε στιγμή, να αναγνωριστούν δηλαδή τα συναισθήματά του και οι ανάγκες του (Miller, 2003). Η ικανότητα που κατακτά το βρέφος σε αυτό το στάδιο είναι η βάση για την ενσυναίσθηση, αυτό που ονομάζεται ενσώματη ενσυναίσθηση, ενώ η επικινδυνότητα αυτού του σταδίου είναι να μείνει με μία αίσθηση ασάφειας και άγχους (Lobb, 2014). Tο παράδειγμα της Δανίας αποδεικνύει ότι η ενσυναίσθηση είναι μία δεξιότητα που ενισχύεται μέσω της εκπαίδευσης και της εμπειρίας. Όταν μιλάμε για εκπαίδευση συχνά το σχολικό σύστημα εστιάζει κυρίως, αν όχι ολοκληρωτικά, σε ακαδημαϊκά μαθήματα, όπως είναι τα μαθηματικά, η γλώσσα και οι επιστήμες. Με αυτό τον τρόπο εξαιρούνται σημαντικά μαθήματα ζωής, όπως είναι η ευγένεια, η ενσυναίσθηση, η ταπεινότητα. Η έλλειψη αυτή γίνεται συχνά αισθητή στην καθημερινότητα, αλλά και στις ειδήσεις που διαβάζουμε.
Η Δανία αναγνώρισε αυτό το κενό και επιχείρησε να το γεφυρώσει μέσα από το εκπαιδευτικό της σύστημα θεωρώντας ότι αυτό θα έχει αποτέλεσμα τόσο στην ποιότητα ζωής όσο και στην μείωση περιστατικών εκφοβισμού, όπως αναφέρουν οι Iben Sandahl και Jessica Alexander στο βιβλίο τους The Danish Way of Parenting. Επιπλέον, οι μαθητές με διαφορετικές ικανότητες και δυσκολίες αναμειγνύονται στα τμήματα με αποτέλεσμα να συνυπάρχουν παιδιά με καλύτερες και λιγότερο καλές σχολικές επιδόσεις, καθώς και εξωστρεφή με συνεσταλμένα παιδιά με απώτερο στόχο να κατανοήσουν ότι όλοι έχουν θετικές ιδιότητες χωρίς να υπάρχει ένας μοναδικός τρόπος και δρόμος προς την επιτυχία και την ευτυχία.
Από το προνήπιο κιόλας τα παιδιά συμμετέχουν σε ένα υποχρεωτικό μάθημα, κατά την διάρκεια του οποίου καλούνται μέσω της χρήσης καρτών να αναγνωρίζουν και να περιγράψουν διάφορα συναισθήματα, όπως η λύπη, ο φόβος, η χαρά. Με αυτόν τον τρόπο νοηματοδοτούν όχι μόνο τα δικά τους συναισθήματά τους, αλλά και τα συναισθήματα των άλλων. Ένα βασικό στοιχείο του μαθήματος είναι ότι τόσο ο δάσκαλος όσο και οι μαθητές δεν ασκούν κριτική σε αυτό που βλέπουν, παρά μόνο το αναγνωρίζουν και το αντιμετωπίζουν με σεβασμό.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της ενσυναίσθησης ξεκινά από την ηλικία των έξι. Μία ώρα την εβδομάδα τα παιδιά διδάσκονται την ενσυναίσθηση κατά την διάρκεια των “Klassens Tid” ή αλλιώς “της ώρας της τάξης”, με στόχο να έρθουν πιο κοντά με τους συμμαθητές τους σε ένα πιο χαλαρό και ασφαλές πλαίσιο, όπου μπορούν να εκφράσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και να δώσουν και να λάβουν υποστήριξη από τους άλλους. Με αυτόν τον τρόπο τους δίνεται η δυνατότητα να συζητήσουν οτιδήποτε τους προβληματίζει είτε αυτό σχετίζεται με την ζωή εντός είτε εκτός του σχολείου. Οι υπόλοιποι μαθητές σε συνεργασία με τον δάσκαλο επιχειρηματολογούν ως προς την εύρεση της καλύτερης δυνατής λύσης. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί, που μοιράζεται αυτά που το απασχολούν, νιώθει ότι υπάρχει ασφαλής χώρος να ακουστεί, ενώ καλλιεργείται ο αλληλοσεβασμός.
Μυρτώ Φραγκάτου, Ψυχολόγος MSc - Ψυχοθεραπεύτρια
Πηγές:-The Danish way of parenting-In Denmark empathy classes are part of the national curriculum, Brigthvibes-Schools in Denmark Have Mandatory Empathy Classes, Emma Tagart-Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας, Alice Miller-The Now-for-Next in Psychotherapy, S. Lobb