Ο δρόμος προς την αυτοπεποίθηση, την πίστη και την αγάπη στον εαυτό, δεν θα έπρεπε να είναι δύσκολος. Συχνά όμως εμποδίζεται.
Ένα μικρό παιδί χρειάζεται στο πλαίσιο της ανάπτυξης του να μάθει τι είναι ασφαλές και τι όχι, τι είναι ηθικό και τι μη ηθικό. Οι γονείς θα το καθοδηγήσουν με την φωνή ή το βλέμμα του για να μην βάζει το χέρι του στην πρίζα, να μην περνάει το δρόμο χωρίς να ελέγχει αν έρχεται κάποιο αυτοκίνητο, να μην κλέβει. Υπάρχουν όμως και γονείς που προσπαθούν να “φτιάξουν” τα παιδιά τους για να χωρέσουν στις προσδοκίες τους. Παρατηρούν τον τρόπο που το παιδί ντύνεται, μιλάει, διαβάζει και προσπαθούν να του επικοινωνήσουν τι κάνει λάθος, ώστε να γίνει πειθαρχημένο, έξυπνο, ικανό.
Μα ο τόνος της φωνής, το περιεχόμενο της, όπως και το βλέμμα που την συνοδεύει αρχίζει και μετατρέπει το μήνυμα “αυτό είναι λάθος” σε “είσαι λάθος”. Όσο το παιδί μεγαλώνει γίνεται μάρτυρας άπειρων τέτοιων μηνυμάτων. Κάποιες συμπεριφορές του παιδιού μπορεί να έχουν ως συνέπεια οι γονείς να νιώθουν άβολα. Δεν τους αρέσει όταν το παιδί τούς διακόπτει, όταν κάνει φασαρία, όταν θυμώνει. Μέσα στην προσπάθεια τους να σταματήσουν την συμπεριφορά που τους προκαλεί αμηχανία, στέλνουν και το μήνυμα στο παιδί ότι δεν είναι αρκετό, ότι δεν είναι αποδεκτό ως έχει. Κάτι πρέπει να κάνει για να το αποδεχτούν, αφού λαμβάνει το μήνυμα ότι δεν γίνεται να το αγαπήσουν όπως ακριβώς είναι. Δομεί έτσι έναν ψευδή εαυτό απομακρυνόμενο από την αλήθεια του και όταν πια ενηλικιώνεται έχει αναπτυχθεί πλέον μέσα του η φωνή του εσωτερικού κριτή, που φροντίζει να το κρατάει μέσα στα όρια των προσδοκιών του παρελθόντος.
Στην αρχή δεν είναι εύκολο να αναγνωρίσεις αυτή την φωνή, μα είναι πάντα εκεί στο φόντο. Όποτε κάνεις ένα λάθος, σου λέει ότι δεν είσαι έξυπνος. Αν κάποιος σε σχολιάσει ή σε κριτικάρει, σύντομα αναρωτιέσαι τι έπρεπε να είχες κάνει διαφορετικά. Είναι αυτή η φωνή που σου ψιθυρίζει ότι είσαι άσχημος ό,τι και να κάνεις, ότι δεν αξίζει να σε αγαπήσουν, ότι είσαι εγωιστής, ότι πάντα πρέπει να προσπαθείς περισσότερο από τους άλλους για να τα καταφέρεις. Κάθε φορά που λες “δεν έπρεπε να το είχα πει αυτό” ή “έπρεπε να είχα δράσει διαφορετικά” έχεις ήδη συμμορφωθεί σε αυτή την εσωτερική φωνή.
Είναι αυτή η εσωτερική φωνή, που εντοπίζει όλα σου τα λάθη. Σχολιάζει σαρκαστικά αυτά που λες ή δεν λες, αυτά που κάνεις ή αυτά που δεν κάνεις. Σχολιάζει την ύπαρξη σου κάθε στιγμή και μπλοκάρει την ανάπτυξή σου. Πώς γίνεται άλλωστε να δοκιμάσεις κάτι που δεν έχεις ξανακάνει, αν εκ προοιμίου πιστεύεις ότι θα κάνεις λάθος; Πώς γίνεται να αγαπήσεις αν θεωρείς ότι θα σε απορρίψουν;
Μα πώς μπορείς να κάνεις αυτή την φωνή σύμμαχό σου; Αρχικά χρειάζεται να την αναγνωρίσεις πίσω από όλες τις αυτο-κατηγορίες. Να παρατηρήσεις πόσο συχνά εμφανίζεται και πώς σε επηρεάζει.
Έπειτα, προσπάθησε να θυμηθείς πώς ήταν τότε για εσένα, όταν κρινόταν όλη σου η ύπαρξη σε κάθε σου κίνηση. Η ανάμνηση είναι το μέσο για να έρθεις σε επαφή με αυτό το μικρό παιδί που αναζητούσε να ακούσει το “μεγάλο ναι”, που θα σήμαινε ότι η ύπαρξη του αξίζει, μα αντ’ αυτού πληγωνόταν από μικρά και μεγάλα όχι. Μπορείς να φανταστείς πώς ένιωθε; Μπορείς να θυμηθείς πώς ένιωθες;
Έτσι μόνο θα έρθεις σε επαφή με τον πόνο του, την κούραση του όταν προσπαθούσε διαρκώς να το αποδεχτούν μα ένιωθε πάντα κάτι να λείπει, πάντα κάπου να υπολείπεται. Θα θυμηθείς την απόγνωσή του στην σκέψη ότι ποτέ δεν θα είναι αρκετό, ό,τι και να κάνει. Θα αφουγκραστείς την αγωνία του, την υπαρξιακή αγωνία της απόρριψης, που καραδοκούσε σε κάθε γωνιά.
Μπορείς άραγε να νιώσεις συμπόνια για αυτό το παιδί; Να το “αγκαλιάσεις”, να νιώσεις τον πόνο και την απόγνωση του;
Μόνο έτσι θα του επιτρέψεις να ξεκουραστεί, θα σου επιτρέψεις σιγά -σιγά να είσαι όπως επιθυμείς έξω από κανόνες και καλούπια, που δημιούργησαν κάποτε άλλοι για εσένα.
Μυρτώ Φραγκάτου, Ψυχολόγος MSc - Ψυχοθεραπεύτρια