Ο φόβος ξεκινάει με την σκέψη ότι αφήνουμε την ζώνη ασφαλείας, το γνώριμο. Όσο και αν παραπονιόμαστε, απογοητευόμαστε, θυμώνουμε με αυτό το γνώριμο, ο φόβος για το άγνωστο συχνά είναι πιο έντονος, με αποτέλεσμα να μας παγώνει, και να παραμένουμε εν τέλει στο ίδιο σημείο.
Οι άνθρωποι που φοβούνται, δεν μπορούν να αφήσουν το γνώριμο, το οποίο είναι κατά κάποιον τρόπο βολικό, εφόσον παρέχει ένα αίσθημα ασφάλειας και προστασίας, ακριβώς επειδή είναι γνωστό και επομένως ευκολότερα προβλέψιμο. Επιλέγουν με αυτόν τον τρόπο να παραμένουν σε καταστάσεις, σχέσεις και πεποιθήσεις, που δεν είναι πλέον βοηθητικές για εκείνους.
Στο βιβλίο του “Ο δρόμος των δακρύων” ο Χόρχε Μπουκάι αναφέρεται σε έναν ορειβάτη, ο οποίος επιχείρησε μία πολύ δύσκολη αναρρίχηση σε ένα βουνό κατά την διάρκεια έντονης χιονόπτωσης. Κάποια στιγμή ωστόσο ίσως από κακό χειρισμό ή λόγω των καιρικών συνθηκών γκρεμίζεται από το βουνό, ώσπου ξαφνικά νιώθει να τον αγγίζει ένα σκοινί, από το οποίο και γραπώνεται με την ελπίδα να σταματήσει την πτώση του. Πράγματι, το σκοινί ξαφνικά τινάζεται και νιώθει αντίσταση. Λόγω της σφοδρής χιονοθύελλας δεν μπορεί να δει καθαρά ούτε προς τα πάνω ούτε προς τα κάτω, ξέρει όμως ότι προς το παρόν έχει σωθεί. Είναι ώρα πια να σκεφτεί τα επόμενα βήματά του, ενώ ξέρει πολύ καλά πως ακόμη και αν βγουν να τον ψάξουν κανείς δεν μπορεί να φανταστεί ότι είναι κρεμασμένος στο γκρεμό. Πριν αποφασίσει αν πρέπει να σκαρφαλώσει προς τα πάνω προσπαθώντας να προσεγγίσει το καταφύγιο, ακούει μία φωνή που του λέει “Λύσου…”. Σκέφτεται όμως πως αν λυθεί αυτή την στιγμή, σίγουρα θα σκοτωθεί, με την φωνή να επιμένει να του φωνάζει “λύσου, λύσου…”. Ο ίδιος όμως επιλέγει εν τέλει να δεθεί ακόμη πιο σφιχτά πεπεισμένος ότι τίποτα δεν πρόκειται να τον πείσει να αφήσει αυτό που του έσωσε την ζωή. Ο μύθος λέει ότι την επόμενη μέρα η ομάδα διάσωσης τον βρήκε μισοπεθαμένο, ενώ η ζωή του κρεμόταν από μία κλωστή. Αν είχε μείνει λίγο περισσότερο εκεί θα είχε σίγουρα πεθάνει από κρυοπαγήματα, ενώ αυτό που τους εξέπληξε ήταν το γεγονός ότι βρισκόταν σε απόσταση λιγότερο από ένα μέτρο από το έδαφος.
Καμιά φορά λοιπόν το να μην εγκαταλείπει κανείς το γνώριμο, είναι περισσότερο επικίνδυνο από όσο φαντάζεται, ακόμη και αν χρειαστεί να αφήσει πίσω αυτό που κάποτε τον έσωσε. Καταστάσεις, ανθρώπους, πεποιθήσεις, που πλέον δεν του επιτρέπουν να αναπτυχθεί ή ακόμη και να ζήσει, όπως θα ήθελε. Υπάρχουν άνθρωποι που μένουν σε κακοποιητικές σχέσεις, από φόβο να μείνουν μόνοι. Λες και το γνώριμο κακό να είναι καλύτερο από την πιθανότητα βελτίωσης της ζωής τους.
Ακόμη όμως και αν δεν είναι έτοιμοι ακόμη να φύγουν, η συνειδητοποίηση και μόνο της επιλογής που έχουν είναι αρκετή για να αρχίσουν να κινητοποιούνται και να διαλύεται στο μυαλό τους το αίσθημα του εγκλωβισμού σε μία κατάσταση, που μπορεί κάποτε ακόμη και να τους έσωσε αλλά πλέον τους πιέζει ασφυκτικά.
Ο υπάλληλος, που υφίσταται καθημερινό bullying, μα το υπομένει υπό τον φόβο της ανεργίας, εφόσον αυτή η δουλειά ήταν που τον βοήθησε να ανταπεξέλθει στις οικονομικές του υποχρεώσεις. Η άνεργη μητέρα που υφίσταται κακοποίηση από τον σύζυγό της, που ήταν κάποτε η μόνη διέξοδος για να φύγει από την πατρική της οικογένεια, και παραμένει υπό την απειλή του να βρεθεί στο δρόμο. Εκείνος που γνωρίζει από πάντα τι ήθελε να κάνει στην ζωή του, μα τρέμει στην σκέψη να το υλοποιήσει από το φόβο της αποτυχίας.
Γιατί το να αφήνει κανείς κάτι που ανήκει στο χθες και να προχωρά προς το άγνωστο, τον υποχρεώνει με κάποιον τρόπο να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί. Μένοντας στο γνώριμο ξέρει σχεδόν με κλειστά μάτια τι πρέπει να κάνει και τι δεν πρέπει, ενώ στο άγνωστο σίγουρα ελλοχεύει ο κίνδυνος να κάνει λανθασμένες κινήσεις ή προβλέψεις. Δεν ξέρει πλέον τι πρέπει να κάνει ή τι να αποφύγει. Η εξάρτηση από το γνώριμο όμως σε συνδυασμό με τον φόβο για το ρίσκο είναι και αυτό που δημιουργεί το αίσθημα εγκλωβισμού στους ανθρώπους. Αυτός ο φόβος συνήθως σχετίζεται μεταξύ άλλων με την πιθανότητα της απόρριψης, της αποτυχίας, της μη αποδοχής και της ευαλωτότητας. Και δεν είναι διόλου απίθανο όλα αυτά να υπάρχουν και στο τώρα αλλά είτε να μην είναι στην επίγνωση μας ή να έχουμε μάθει να τα αντέχουμε.
Ο εγκλωβισμός στο παρελθόν είναι και ο βασικός λόγος που οι άνθρωποι στερούνται νέων εμπειριών και νέων δεξιοτήτων. Γιατί για να λάβεις νέες γνώσεις, πρέπει να αφήσεις πίσω αυτά που γνωρίζεις ήδη. Αυτό που έλεγε ο Σωκράτης “εν οίδα ότι ουδέν οίδα” δημιουργεί ακριβώς αυτό τον χώρο για μάθηση. Σαφώς είναι δύσκολο να δει κανείς την πραγματικότητα χωρίς τα φίλτρα της δικής του ιστορίας, δεν σημαίνει όμως ότι είναι και ακατόρθωτο.
Μυρτώ Φραγκάτου, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια

Πηγές:Fear Understanding and accepting the insecurities of life, Osho Ο δρόμος των δακρύων, Χόρχε Μπουκάυ