Στις σημαντικές αποφάσεις της ζωής μας συχνά παρεμβάλλονται στην σκέψη μας φωνές που δεν είναι δικές μας. Αντίθετα προέρχονται από απόψεις και πρέπει του οικογενειακού, φιλικού και κοινωνικού μας πεδίου, του οποίου αποτελούμε μέρος. Παραδείγματα υπάρχουν αμέτρητα στην καθημερινότητα μας.
Άνθρωποι που παντρεύονται επειδή έχουν φτάσει σε ηλικία γάμου, άνθρωποι που γίνονται γονείς γιατί έχει χτυπήσει το βιολογικό τους ρολόι, άνθρωποι που επιλέγουν το επάγγελμα που κάποιος άλλος διάλεξε για εκείνους. Άνθρωποι παγιδευμένοι στα θέλω και στα πρέπει άλλων.
Αυτό που είναι σημαντικό είναι να μπορεί ο κάθε ένας από εμάς να έρχεται σε επαφή με τα δικά του θέλω και τις δικές του ανάγκες. Έχω συναντήσει κατά καιρούς ανθρώπους που ήθελαν να γίνουν μουσικοί γραφίστες ηθοποιοί ή οτιδήποτε άλλο, μα εν τέλει βρέθηκαν να εξασκούν το επάγγελμα του δικηγόρου ή του λογιστή, γιατί κάποτε τους είπαν ότι αυτό είναι ένα επάγγελμα που θα τους επιτρέψει να βιοποριστούν. Από την άλλη υπάρχουν και εκείνοι που θα ήθελαν να γίνουν γιατροί ή δικηγόροι, αλλά κάποιος τους είπε ότι δεν θα τα καταφέρουν και έτσι δεν προσπάθησαν καν.
Ακόμη και σήμερα που μιλάμε δεν θα ξεχάσω ποτέ έναν πολύ σημαντικό για εμένα άνθρωπο, τον παππού μου, ο οποίος αγαπούσε το πιάνο. Θα μπορούσε να είχε γίνει ένας εξαιρετικός πιανίστας χωρίς να βγάζει ιδιαίτερα χρήματα πιθανόν, ή να είχε κερδίσει τόσα όσα θα του επέτρεπαν να ζει. Αντ’ αυτού ο πατέρας του αποφάσισε να του κλειδώσει το πιάνο, και να τον αφήνει να ασκείται για τόσες μόνο ώρες, όσες εκείνος επέτρεπε. Θα έπρεπε αντί για το όνειρο του να ακολουθήσει την καριέρα του πατέρα του και να αναλάβει την οικογενειακή επιχείρηση και έτσι και έκανε. Τον θυμάμαι στις τελευταίες του πνοές να σχηματίζει δακρύζοντας μελωδίες στον αέρα με τα δάχτυλα του και εγώ να σκέφτομαι πόσο πραγματικά υπέφερε που υποχρέωσε τον εαυτό του να ακολουθήσει μία πορεία που δεν ήταν φτιαγμένη για τα δικά του πόδια.
Από την άλλη φέρνω στο μυαλό μου έναν θεραπευόμενό μου ο οποίος από τις διηγήσεις του και από τον τρόπο που περιγράφει την ψύχραιμη και βοηθητική στάση του σε περιστατικά που αφορούν στην υγεία θα μπορούσε και έχει τις δεξιότητες που θεωρητικά απαιτούνται για την ιατρική κοινότητα. Μα κάποιος στο μακρινό παρελθόν του τον έπεισε ότι δεν έχει την ικανότητα να μελετήσει τόσο όσο χρειάζεται για να περάσει στην ιατρική και έτσι ασκεί το επάγγελμα του λογιστή.
Μα αυτοί που τους το είπαν δεν έλαβαν υπόψιν τις ικανότητες τους και τις προτιμήσεις τους και τα όνειρά τους. Δεν συμπεριέλαβαν σε αυτό το ότι το επάγγελμα μας επηρεάζει σημαντικά και την ευτυχία του ανθρώπου και όχι μόνο την οικονομική του ευρωστία. Και αυτές οι φωνές συχνά μας ακολουθούν καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής μας. Πως μπορούμε να καταλάβουμε ότι δεν είναι δικές μας; Συνήθως αυτό μπορεί να γίνει εμφανές όταν νιώθουμε αμφιβολίες για κάτι που είμαστε έτοιμοι να κάνουμε.
Ας γυρίσουμε στο παράδειγμα της οικογένειας. Έχω συναντήσει ανθρώπους που παντρεύτηκαν βιαστικά γιατί ένιωθαν ότι ήταν οριακά σε ηλικία γάμου. Λες και υπάρχουν προθεσμίες στα θέματα ζωής. Ανθρώπους που έκαναν και δεύτερο παιδί, για να έχει το παιδί τους παρέα όταν μεγαλώσει ή για να μη γίνει κακομαθημένο, όπως έχουν ακούσει για τα μοναχοπαίδια. Φυσικά και δεν εννοώ ότι όποιος παντρεύεται ή κάνει παιδιά δεν είναι από επιλογή του. Μα συχνά βλέπω ανθρώπους που είναι δυστυχισμένοι στην ζωή τους γιατί έκαναν αυτό που έπρεπε και όχι αυτό που ήθελαν.
Σε αυτούς τους ανθρώπους θέλω να απευθύνω τον λόγο. Θέλω να τους πω ότι ξέρω πόσο δύσκολο είναι να θάψεις τα όνειρα σου στο βωμό των πρέπει άλλων. Ξέρω πόσο πονάει να ζεις μια ζωή που δεν είχες ονειρευτεί απλά και μόνο για να ακολουθήσεις τα πρότυπα της κοινωνίας και της οικογένειας. Μα θέλω να τους πω ότι ποτέ δεν είναι αργά για να βρουν τα δικά τους πατήματα και να προσεγγίσουν τα ιδανικά τους.
Φέρνοντας τα παραπάνω παραδείγματα είχαν επιλογές. Από την μία ο παππούς μου θα μπορούσε να επαναστατήσει και να αναλάβει το κόστος αυτής της επανάστασης ή θα μπορούσε να είχε διατηρήσει ερασιτεχνικά την αγάπη του για το πιάνο παίζοντας ή γράφοντας μουσική.
Το ίδιο ισχύει και για τον θεραπευμένο που ανέφερα παραπάνω. Θα μπορούσε να είχε εστιάσει τότε στις δικές του ικανότητες και την θέλησή του και να μην ακούει τι λένε οι άλλοι ότι δεν μπορεί αλλά να αφουγκραστεί τι λέει ο ίδιος για τις ικανότητές του. Θα μπορούσε, όπως και έχει κάνει, να γίνει εθελοντής στον ερυθρό σταυρό, οπότε έτσι νιώθει ότι είναι κοντά σε αυτό που ήθελε να κάνει.
Για να γίνει αυτό χρειάζεται να εστιάσουμε στον εαυτό μας και να αφήσουμε στο φόντο τις απόψεις και τα θέλω των άλλων. Μέσα από την διαδικασία της θεραπείας μπορούμε αρχικά να κάνουμε τις ξένες φωνές να σωπάσουν για να μπορέσει να αναδυθεί η δική μας φωνή και να κάνουμε τις δικές μας επιλογές.
Μυρτώ Φραγκάτου, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια