Αυτοεκπληρούμενη προφητεία
Σας έχει τύχει ποτέ να προβλέψετε κάτι για το άμεσο ή μακροχρόνιο μέλλον, το οποίο να γίνει τελικά πραγματικότητα; Παραδείγματος χάριν, μπορεί να έχετε την πεποίθηση ότι θα τα πάτε πολύ καλά σε μία εργασία ή σε ένα project, και πράγματι το αποτέλεσμα να σας ανταμείψει. Η μπορεί να είστε βέβαιοι ότι δεν θα τα καταφέρετε σε μία παρουσίαση, και η πεποίθηση αυτή να επιβεβαιωθεί την ώρα της παρουσίασης με εσάς να χάνετε τα λόγια σας. Άλλοι πάλι, μπορεί να είσαστε από την αρχή πεπεισμένοι ότι θα σας εξαπατήσουν σε μία σχέση και με λύπη να βλέπετε αυτό εν τέλει να γίνεται πραγματικότητα.
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτό οφείλεται στην διορατικότητά σας ή στο γεγονός ότι γνωρίζετε καλά τις ικανότητες και δεξιότητές σας. Σύμφωνα όμως με την ψυχολογία και τη θεωρία της αυτοεκπληρούμενης προφητείας, αυτό συμβαίνει χάριν στην επίδραση, που έχουν οι πεποιθήσεις και άρα οι σχετικές θετικές ή αρνητικές προσδοκίες στην ανθρώπινη συμπεριφορά, ακόμη και αν αυτές οι πεποιθήσεις δεν είναι στην επίγνωσή μας.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της αυτοεκπληρούμενης προφητείας είναι και η θεραπείες placebo, όπου η πεποίθηση του ασθενούς επηρεάζει σημαντικά την έκβαση της θεραπείας.
Στην καθημερινότητα υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα για αυτό. Ένας άνθρωπος που έχει την υποσυνείδητη πεποίθηση ότι “δεν αξίζει” και ότι “οι άλλοι θα τον απορρίψουν”, θα προχωρήσει χωρίς να το αντιληφθεί σε επιλογές και ενέργειες που θα επιβεβαιώνουν αυτή του την πεποίθηση.
Αυτό εκτείνεται από τον μαθητή, που πιστεύει ότι δεν είναι καλός, οπότε δε συμμετέχει στην τάξη, με αποτέλεσμα να το πιστέψει και ο δάσκαλος και να του φερθεί αντίστοιχα, ως το σύντροφο που βλέπει παντού αντίζηλους, με αποτέλεσμα στο τέλος να βιώσει την απόρριψη ή προδοσία.
Μέσα από τη θεραπεία οι άνθρωποι αποκτούν επίγνωση για αυτές τις πεποιθήσεις, τις οποίες είχαν αποδεχτεί άκριτα στο παρελθόν, ώστε να είναι πλέον σε θέση να αναγνωρίσουν και να παρατηρήσουν την επίδραση που έχουν στη ζωή τους. Έπειτα επιλέγουν ποιες από αυτές τις πεποιθήσεις τους ταιριάζουν στο σήμερα αφήνοντας πίσω εκείνες που κάποτε εγκαθιδρύθηκαν δημιουργώντας εμπόδια στο δρόμο τους.
Μυρτώ Φραγκάτου, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια